Stypendia naukowe MDiUP

Jedną z istotnych form działalności Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego jest działalność stypendialna na rzecz młodzieży akademickiej miasta Bydgoszczy. Od początku istnienia w placówce tej funkcjonuje bowiem Stypendium naukowe im. Marcina Kiszkiela, przyznawane corocznie studentowi wyróżniającemu się w nauce oraz indywidualnej pracy badawczej i społecznej. Stypendium to dwumiesięczny pobyt w Kanadzie oraz wakacyjna praktyka w jednostce naukowej, odpowiadającej profilowi i kierunkowi studiów laureata stypendium.

Geneza, idea oraz sylwetka pomysłodawcy i fundatora - dr. Krzysztofa Kiszkiela

Stypendium fundowane jest przez doktora Krzysztofa Kiszkiela - działacza polonijnego z Kanady, który wyjechał wraz z rodziną do tego kraju w początkach lat 70., tamże nostryfikował swój dyplom lekarza medycyny zdobyty jeszcze w kraju, prowadził ożywioną działalność w kręgach polonijnych i organizacjach medycznych oraz wspomagał nowo przybyłych do Kanady rodaków. 22 sierpnia 1997 r. jego syn Marcin zginął w tragicznym wypadku podczas wysokogórskiej wspinaczki na ścianie Chinaman Peak w Górach Skalistych koło Canmore w Albercie28. Zrozpaczony ojciec, nie mogąc dłużej łożyć na wykształcenie bardzo zdolnego i ambitnego chłopca, zdecydował się przez dwadzieścia dwa lata - tyle ile żył syn - fundować każdego roku jedno stypendium dla najzdolniejszego studenta bydgoskich uczelni. Tak zrodziła się idea powołania do życia stypendium upamiętniającego osobę Marcina w siedzibie powstającego właśnie Muzeum.

Przy Muzeum powołano Kapitułę stypendium, składającą się z przedstawicieli wszystkich bydgoskich uczelni. W jej skład weszli: prof. dr hab. med. Arkadiusz Jawień, prof. dr hab. Jerzy Kaszuba, prof. dr hab. Józef Kubik oraz prof. dr hab. Jan Mikołajczak. Przewodniczącym został prof. Adam Sudoł, reprezentując jednocześnie fundatora. Zadaniem kapituły jest wytypowanie spośród zgłoszonych przez uczelnie kandydatów, laureata stypendium. Sponsor zapewnia stypendyście pobyt i zakwaterowanie w rodzinach polonijnych, załatwienie formalności związanych z odbyciem praktyki zawodowej, kieszonkowe oraz wycieczki krajoznawcze, w tym do wodospadów Niagara. Koszty przelotów oraz uzyskanie wizy na pobyt czasowy finansują uczelnie macierzyste stypendystów. Wyjazd do Kanady stwarza niepowtarzalną okazję do rozwoju intelektualnego, sprawdzenia poziomu własnych kompetencji z kompetencjami kanadyjskich studentów i rówieśników. Sprzyja także zawieraniu znajomości i przyjaźni, poznawaniu Kanady i jej mieszkańców, ale obliguje do promowania, w miarę możliwości, Polski i Bydgoszczy oraz macierzystej uczelni, a przed wszystkim Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego.

Chcąc uhonorować fundatora i rozpropagować ideę stypendium, kierownictwo Muzeum podjęło decyzję o nadaniu jednej z sal wystawowych imienia Marcina Kiszkiela oraz uczczenia pamięci zmarłego poprzez umieszczenie w niej tablicy i pamiątek rodzinnych Kiszkielów. Także cztery iglaste drzewka zdobiące muzealny ogród okalający budynek, zasadzone przez Krzysztofa Kiszkiela, upamiętniać mają jego działalność na rzecz Muzeum i bydgoskiej młodzieży akademickiej.

Stypendium dla Katarzyny Hejnowskiej-Maniewskiej - 2000 r.

W roku akademickim 1999/2000 laureatką stypendium im. Marcina Kiszkiela została Katarzyna Hejnowska- Maniewska. Była wówczas studentką V roku studiów dziennych na kierunku historia w Instytucie Historii w ówczesnej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Bydgoszczy oraz stypendystką Ministra Edukacji Narodowej, co w znacznej mierze zadecydowało o przyznaniu stypendium. Pobyt w Kanadzie trwał od 18 września do 15 października i możliwy był dzięki finansowemu wsparciu dziekana Wydziału Humanistycznego WSP prof. Maksymiliana Grzegorza, prorektora WSP prof. Jacka Woźnego oraz Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego. Specyfika badań historycznych zadecydowała o tym, że główna część stypendium - praca naukowa - polegała na samodzielnej kwerendzie archiwalnej i bibliotecznej w wybranych ośrodkach i instytucjach. Ogromna powierzchnia kraju "klonowego liścia" natomiast spowodowała, że kwerenda była prowadzona tylko w dwóch kanadyjskich prowincjach: Ontario i Quebec.

Pierwsze dni po przylocie stypendystka spędziła w miasteczku Cornwall w Ontario - miejscu pracy i zamieszkania dr. Kiszkiela. Czas spędzony w tym miejscu upływał na poznawaniu okolicy, kanadyjskiego systemu bibliotecznego oraz szpitala w Cornwall. Wieczory wypełnione były spotkaniami z osiadłymi tam Polakami, którzy opowiadali o swoich wojennych losach oraz o okolicznościach osiedlenia za oceanem. Warto dodać, że tuż po przylocie na montrealskie lotnisko Dorval stypendystka wraz z fundatorem stypendium złożyła wizytę Wandzie Poznańskiej, przekazując jej serdeczne pozdrowienia z Bydgoszczy oraz wręczając bukiet kwiatów.

Najważniejszym, najdłuższym i najcieplej wspominanym etapem stypendium był pobyt w Ottawie. Po pierwsze dlatego, że w stolicy znajdują się najważniejsze instytucje naukowe, w których prowadzone były badania na temat stosunków polsko-kanadyjskich w latach 1939-1945: Archiwum i Biblioteka Narodowa Kanady oraz biblioteka Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Po drugie dlatego, że za sprawą ottawskiej rodziny - Bogdana, Elżbiety i Karola Gajewskich stypendystka miała okazję poznać życie codzienne Polonii i uczestniczyć w wielu interesujących imprezach o charakterze naukowym, np.: w wykładzie prof. Anny Reczyńskiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego na temat stosunku PRL do Polonii kanadyjskiej, dr. Marka Jabłońskiego na temat zbrodni katyńskiej, w spotkaniach Polonii w Domu Polskim oraz w cyklicznych spotkaniach z historykiem Henrykiem Brzezińskim - nauczycielem w szkole polonijnej. Dzięki aktywności kulturalnej rodziny Gajewskich stypendystka mogła pomagać w redagowaniu wydawanego przez nich pisma literackokulturalnego "Mixer", brać udział w wystawach malarstwa i fotografii, np. Romana Wodejki, uczestniczyć w posiedzeniach Stowarzyszenia Twórców Ottawskich, które jest animatorem życia duchowego Polaków w Ottawie, poznać pracę rozgłośni radiowej na Uniwersytecie Carleton, z której nadawana jest audycja w języku polskim, prowadzona niegdyś przez Gajewskich. Niezapomnianym przeżyciem było spotkanie z Januszem Czubanem - przyjacielem państwa Gajewskich - artystą plastykiem, słynącym z przepięknych ikon inkrustowanych i zdobionych listkami złota. Dzięki uprzejmości Janusza Czubana, Katarzyna Hejnowska uczestniczyła w wyjeździe do Toronto, gdzie został zrealizowany program telewizyjny o twórczości malarza. Za sprawą Bogdana i Elżbiety Gajewskich stypendystka uczestniczyła w wielu imprezach towarzyskich o nieoficjalnym charakterze. Syn państwa Gajewskich - Karol, doktorant na wydziale chemii, był przewodnikiem po środowisku młodzieży kanadyjskiej. Dzięki niemu stypendystka mogła poznać warunki pracy i nauki kanadyjskich doktorantów. W Ottawie stypendystka zwiedziła liczne instytucje i urzędy, takie jak: Muzeum Cywilizacji, Muzeum Nauki i Techniki, Muzeum Fotografii Współczesnej, Parlament Kanadyjski, słynne śluzy ottawskie, a przede wszystkim posiadłość jednego z premierów Kanady MacKenzie Kinga, usytuowaną w malowniczo położonym parku Gatineau niedaleko Ottawy. Państwo Gajewscy pomagali stypendystce w jej działalności badawczej, ułatwiając nawiązywanie kontaktów naukowych czy odnajdywanie pomocnych instytucji i zbiorów.

Z Ottawy stypendystka wyjechała na tydzień do Montrealu, goszcząc w domu Polki Anny Dziewońskiej, która pomogła jej nawiązać kontakt z Polskim Instytutem Naukowym w Kanadzie (PINK) oraz Biblioteką Polską im. Wandy Stachiewiczówny, które funkcjonują w budynkach Uniwersytetu McGilla. W Montrealu Katarzyna Hejnowska spotkała się z bardzo ciepłym i serdecznym przyjęciem profesor Hanny Pappius - prezes PINK oraz bibliotekarza z Biblioteki Polskiej - Stefana Władysiuka, który zapoznał ją ze zbiorami dotyczącymi badanego zagadnienia, umożliwił dostęp do zmikrofilmowanych czasopism polonijnych i znajdujących się na Uniwersytecie czytników tych mikrofilmów oraz zaprosił do Domu Polskiego na uroczystość rozdania nagród Fundacji Orła Białego dla uzdolnionej młodzieży. Dzięki pomocy prof. Hanny Pappius i Stefana Władysiuka, stypendystka miała wolny dostęp do księgozbioru i kserokopiarki oraz własny kącik do pracy naukowej. W towarzystwie przyjaciół A. Dziewońskiej: dr Marii i prof. Andrzeja Wolskich stypendystka zwiedziła część Montrealu, m.in. bazylikę Notre Dame oraz słynny stadion montrealski. Od profesora A. Wolskiego - ps. "Jura" z batalionu "Zośka" otrzymała na pamiątkę egzemplarz autorski jego książki pt. "Drzwi bez klamki", prezentującej dramatyczne przeżycia z czasów aresztowania i uwięzienia autora przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Pod koniec pobytu w Montrealu stypendystka po raz drugi odwiedziła w towarzystwie Anny Dziewońskiej, konsulową Wandę Poznańską, która z wielkim zainteresowaniem pytała o warunki życia w Polsce, polską młodzież, a także o Muzeum Dyplomacji, deklarując chęć złożenia po śmierci swoich prochów właśnie w Bydgoszczy.

Ostatni etap stypendium to podróż do wodospadów Niagara przez Toronto, gdzie największą atrakcją dla stypendystki był wjazd na CN Tower - najwyższą wieżę na świecie. Stypendystka odwiedziła także egzotyczną dzielnicę chińską oraz redakcję polskiej gazety "Związkowiec". Następnie po krótkim pobycie w Ottawie wróciła Montrealu, by po dwóch dniach odlecieć do Polski z plecakiem pełnym fiszek archiwalnych i kserokopii dokumentów oraz pamiątek ofiarowanych przez kanadyjskich przyjaciół.

Stypendium dla Anny Popielarczyk - 2005 r.

W okresie od 11 lipca do 23 sierpnia 2005 r. na stypendium im. M. Kiszkiela w Kanadzie przebywała studentka IV roku historii na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego - Anna Popielarczyk. Dzięki uprzejmości gospodarzy udało się jej przeprowadzić kwerendę archiwalną w następujących instytucjach naukowych: Biblioteka Polska w Montrealu, Biblioteka Uniwersytetu McGill w Montrealu, Kanadyjskie Archiwum Narodowe w Ottawie, Biblioteka Narodowa w Ottawie, Archiwum Komitetu Dzieciom Polskim w Montrealu. Zainteresowania badawcze studentki skupiły się na zebraniu materiałów dotyczących emigracji polskiej do Kanady i USA w okresie międzywojennym, czego efektem stało się napisanie magisterskiej zatytułowanej Obraz życia emigrantów polskich na terenie USA w okresie międzywojennym. Niezwykle cenna była możliwość bezpośredniego poznania środowiska polonijnego, co zaowocowało przeprowadzeniem wywiadów z animatorami życia emigracyjnego. Utrwalono relacje i wspomnienia takich osób jak L. Masson. Kazimierz Plater. M. Lubczyk, H. Nowicki, A. Ostrowska. W. Dubiel,. M. Zaściska, H. Babińska, Z. Nizmann, L. Nowak. Hrabia Plater-Zyberk przekazał niezwykle cenne dokumenty, ilustrujące wysiłki Polonii kanadyjskiej podejmowane w celu zachowania tożsamości narodowej. Udało się także zgromadzić bardzo bogaty zbiór literatury angielskojęzycznej, obrazującej życie społeczne, kulturalne i religijne polskiej grupy narodowościowej w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie w okresie międzywojennym.

Środowisko polonijne wykazało duże zainteresowanie pobytem studentki z Bydgoszczy, czego efektem stało się m. in. zaproszenie jej do udzielenia wywiadu w Polskim Radiu CFMB w Montrealu, gdzie prezentowała ona, zgodnie z oczekiwaniami słuchaczy, działalność Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy. Placówka ta jest bowiem szeroko znana kręgom polonijnym w Kanadzie.

Pobyt stypendystki w Kanadzie owocuje do dnia dzisiejszego. Zebrane materiały umożliwiają bowiem mgr Annie Popielarczyk-Pałędze, doktorantce Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych, prezentowanie na konferencjach naukowych zagadnień związanych z życiem polonijnym w Kanadzie. Do najważniejszych można zaliczyć napisanie referatu na Ogólnopolską Konferencję Naukową "400 lat obecności Polaków w Ameryce Północnej" zatytułowanego - Rola jednostki w pracy na rzecz zachowania tożsamości narodowej Polaków w Kanadzie. Kazimierz Plater-Zyberk, jak również referat na konferencję "Polacy na Wschodzie i ich Związek z Macierzą": Rola i działalność Fundacji św. Andrzeja Boboli w Kanadzie na rzecz niesienia pomocy na Wschodzie w latach 1983-1994. W przygotowaniu jest wystąpienie zatytułowane Działalność społeczna Marii Zaścińskiej - Prezeski Komitetu Dzieciom Polskim w Montrealu, które w całości oparte będzie na materiale źródłowym zebranym podczas pobytu w Kanadzie.

Stypendium im. M. Kiszkiela zaowocowało czymś niezwykle cennym - przyjaźnią z reprezentantami środowiska polonijnego, którzy z wielkim sercem i oddaniem gościli studentkę. Do dziś utrzymuje ona bowiem kontakt z p. Anną Dziewońską, hr. K. Platerem-Zyberkiem i J. Kiszkielem.

Mgr Anna Popielarczyk-Pałęga, doktorantka prof. UKW dr. hab. Adama Sudoła w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, przebywała na stypendium w Argentynie, które trwało od 28 lutego do 30 marca 2007 r. Pobyt w tym kraju umożliwili ojcowie franciszkanie, na czele z ówczesnym Rektorem Polskiej Misji Katolickiej - ojcem prof. Herkulanem Wróblem. Dzięki uprzejmości i pomocy zakonników z Martin Coronado, doktorantka mogła zebrać materiał źródłowy do powstającej rozprawy doktorskiej, zatytułowanej Działalność Polskiego Ośrodka Katolickiego w Martin Coronado na rzecz zachowania tożsamości narodowej Polaków w Argentynie.


Dotychczas na stypendium do Kanady oprócz Katarzyny Maniewskiej i Anny Popielarczyk-Pałęgi wyjechali: Marta Światłyk (Akademia Medyczna) i Tomasz Gumiela (Akademia Muzyczna).